CITO reports on handwriting skills at Dutch primary schools 1999-2009

[Hans-Leo]

Handwriting skills in primary school students
(cito_ppon_balans_22. Hoofdstuk 2 Nederlandse taal)
Frank van der Schoot, Timo Bechger (2003). Balans van handschriftkwaliteit in het primair onderwijs: Uitkomsten van de peilingen in 1999
FULL TEXT [Dutch]: http://www.google.com/url?q=http://w...iVyykrIPIfJukw (0.8MB)

Details: See next postings.


Handwriting example of the top 10% scoring for ages 8-9.


Handwriting example of the bottom 10% scoring for ages 8-9.
See all 3 examples of the top 10% and of the bottom 10% scoring handwriting samples for ages 8-9 and 11-12 from normal schools and ages 12-13 from special schools: SamplesVanDerSchootBechger2003.pdf



The 6 basic handwriting features, respectively:
1. Letter Height per Letter
2. Letter Distance above the Rule Line
3. Width between Letters
4. Width between Words
5. Connection between Letters
6. Slant per letter
See more details on the letters used to establish each of these features: FeaturesVanDerSchootBechger2003.pdf


FORTHCOMING:
Handwriting skills in primary school students
cito_ppon_balans
Handwriting in schools in The Netherlands in 2009/2010, and in comparison to the same tests in 1999.


Writing skills in primary school students with few handwriting samples
(cito_ppon_balans_28. Hoofdstuk 2 Nederlandse taal)
Full Report [Dutch]: http://www.google.com/url?q=http://w...vjEfaSfJS_kkVg (1.7MB)
Reference: Ronald Krom, Jannemieke van de Gein, José van der Hoeven, Frank van der Schoot, Norman Verhelst, Niels Veldhuijzen, Bas Hemker (2004). Balans van het schrijfonderwijs op de basisschool: Uitkomsten van de peilingen in 1999: halverwege en einde basisonderwijs en speciaal basisonderwijs.
SUMMARY. In het voor- en najaar van 1999 is een drietal schrijfvaardigheidspeilingen uitgevoerd: een peiling halverwege het basisonderwijs, aan het einde van het basisonderwijs en in het speciaal basisonderwijs. Elk van deze peilingen omvatte een inventarisatie van enkele aspecten van het onderwijsaanbod voor schrijven en een gedetailleerd onderzoek naar de vaardigheid in het schrijven van teksten. De inventarisatie van het aanbod in het basisonderwijs vond plaats in de jaargroepen 4 tot en met 8. De aanbodinventarisatie in het speciaal basisonderwijs betrof aspecten van het schrijfonderwijs aan twaalf- en dertienjarige leerlingen. Het onderzoek naar de vaardigheid in het schrijven van teksten is in het basisonderwijs uitgevoerd in de jaargroepen 5 en 8. In het speciaal basisonderwijs is de schrijfvaardigheid van twaalf- en dertienjarigen onderzocht. De belangrijkste conclusies van deze peilingen staan hieronder.


Grammar, spelling, interpunction errors in handwriting
(cito_ppon_balans_29. Nederlandse taal)
Full Report [Dutch]: http://www.google.com/url?q=http://w...0n2N_rdX-6sn2g (0.6MB)
SUMMARY. In deze balans is te lezen hoe scholieren in Nederland zich in 1999 na acht jaar basisonderwijs schriftelijk uitdrukten. Niet best. Werk zonder grammaticafouten, zonder spelfouten en zonder interpunctiefouten is een zeldzaamheid.


Reading skills in public primary school students
(cito_ppon_balans_19. Hoofdstuk 2 Nederlandse taal)
Full Report [Dutch]: http://www.google.com/url?q=http://w...Makt9bRfcwK6Dg (2.8MB)
Reference: Josje Sijtstra, Frank van der Schoot, Bas Hemker (2002). Balans van het taalonderwijs aan het einde van de basisschool 3: Uitkomsten van de derde peiling in 1998
SUMMARY. In het voorjaar van 1998 is de derde peiling Nederlandse taal einde basisonderwijs uitgevoerd. De peiling omvatte een inventarisatie van enkele aspecten van het onderwijsaanbod in de jaargroepen 6, 7 en 8 en een gedetailleerd onderzoek naar de taal- en leesvaardigheid van de leerlingen in jaargroep 8. Specifiek is hun lees- en luistervaardigheid onderzocht en hun kennis en vaardigheid met betrekking tot een aantal ondersteunende activiteiten. Standaarden bieden een referentiekader om de prestaties van de leerlingen te interpreteren in het licht van de kerndoelen basisonderwijs. De belangrijkste conclusies van deze peiling zijn hier bij elkaar gezet.


Reading skills in special education Dutch primary school studentsin 1999
(cito_ppon_balans_21. Hoofdstuk 2 Nederlandse taal)
Full Report [Dutch]: http://www.google.com/url?q=http://w...mzY_1ZCnhM_SJw (1.6MB)
Reference: Jan van Weerden, Timo Bechger, Bas Hemker (2002). Balans van het taalonderwijs in het speciaal basisonderwijs 2. Uitkomsten van de tweede peiling in 1999
SUMMARY. In de maanden mei en juni van 1999 is een peiling voor taal en lezen in het speciale basisonderwijs (SBO) uitgevoerd. Het peilingsonderzoek omvatte een inventarisatie bij leraren van enkele aspecten van het onderwijsaanbod, een inventarisatie bij 12- en 13-jarige leerlingen van hun activiteiten en attituden op het terrein van lezen en taal en een onderzoek naar de vaardigheid in lezen, luisteren en enkele ondersteunende activiteiten. Dezelfde toetsen zijn voorgelegd aan leerlingen in het basisonderwijs in de groepen vier tot en met acht, zodat het niveau van de 12- en 13-jarige leerlingen in het speciale basisonderwijs kan worden vergeleken met dat van de genoemde jaargroepen in het basisonderwijs. Het onderzoek is voor een belangrijk deel een herhaling van een eerste onderzoek bij deze groep leerlingen in 1993.


About CITO

The Central Institute for Test Development in The Netherlands ("Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling", CITO, www.cito.com), is one of the world's leading testing and assessment companies. One devision is dedicated to measuring primary school achievements. In 1986 the Dutch Minister for Education, Culture, and Science asked CITO to conduct Periodic Surveys of the Education Level at primary schools ("Periodieke Peilingen van het Onderwijsniveau", PPON).

The English version of www.CITO.nl is available by clicking International/English. Only the Dutch version has reports (in Dutch language) on handwriting and other school topics at public, primary schools and special education schools in The Netherlands.

[Hans-Leo]

Frank van der Schoot, Timo Bechger (2003). Balans van handschriftkwaliteit in het primair onderwijs: Uitkomsten van de peilingen in 1999
FULL TEXT http://www.google.com/url?q=http://w...iVyykrIPIfJukw

In 1999 zijn drie peilingsonderzoeken voor schrijfvaardigheid uitgevoerd. De producten van deze peilingen vormen de basis voor de rapportage over de kwaliteit van het handschrift van leerlingen medio en einde basisonderwijs en van 12-jarige LOM-leerlingen. De peiling omvatte een inventarisatie van enkele aspecten van het onderwijsaanbod voor handschrift en een beoordeling schrijfproducten van de leerlingen.

Methodegebruik hoofdstuk 3 | pagina 30
Er is een grote variatie in methoden die in het basisonderwijs voor het schrijfonderwijs worden gebruikt. In het peilingsjaar gebruikte ongeveer een derde deel van de scholen de methode Schrijftaal (Zwijsen, 1984), ongeveer 20% van de scholen de methode Schrijven in de basisschool (Wolters-Noordhoff, 1995) en ongeveer 15% van de scholen de methode Handschrift (Malmberg, 1989). Andere methoden werden meestal door minder dan 5% van de leraren genoemd.

Tijdsbesteding hoofdstuk 3 | pagina 31
In de jaargroepen 4 en 5 geven bijna alle leraren minstens een keer per week schrijfonderwijs. In de bovenbouw van het basisonderwijs neemt de lesfrequentie duidelijk af met het jaargroepniveau. In jaargroep 8 geeft nog slechts de helft van de leraren twee keer per maand of vaker schrijfles.

Procesaspecten hoofdstuk 3 | pagina 32
In de onderbouw (jaargroepen 3 tot en met 5) van het basisonderwijs besteden vrijwel alle leraren systematisch aandacht aan procesaspecten als pengreep, zit- en schrijfhouding, de schrijfbewegingen en taakgerichtheid. In de bovenbouw neemt met name de aandacht voor aspecten als pengreep en schrijfbewegingen af. Ongeacht de jaargroep zegt ongeveer 75% van de leraren aandacht te besteden aan het schrijftempo.

Productaspecten hoofdstuk 3 | pagina 33
Ongeacht de jaargroep geven bijna alle leraren aan dat zij bij het schrijfonderwijs systematisch aandacht schenken aan productaspecten als de lettervormen, de lettergrootte, en de regelmaat van het schrift. Voor aspecten als letterverbinding, schrifthelling en spatiëring neemt de aandacht in de hogere leerjaren af. Systematische aandacht voor tekstindeling is in de hogere leerjaren wat groter dan in lagere leerjaren.

Handschriftkwaliteit paragraaf 4.1 | pagina 36
Leraren basisonderwijs hebben handschriften van leerlingen uit de jaargroepen 5 en 8 van het basisonderwijs en van 12-/13-jarige SBO-leerlingen op handschriftkwaliteit beoordeeld. 87% van de handschriftproducten zijn als voldoende of goed verzorgd beoordeeld. Het percentage leerlingen met een goed verzorgd handschrift is in jaargroep 8 duidelijk groter dan in jaargroep 5. Voor alle groepen leerlingen geldt dat de schrijfproducten van meisjes vaker als goed verzorgd worden beoordeeld dan de schrijfproducten van jongens.

Schriftgrootte paragraaf 4.2 | pagina 43
Het handschrift van leerlingen is vaak te groot. In jaargroep 8 is de schriftgrootte gemiddeld kleiner dan in jaargroep 5, maar de gemiddelde rompletterhoogte is ook in jaargroep 8 te groot. De rompletterhoogte is meestal matig stabiel te noemen. Een minderheid van de leerlingen (25% in jaargroep 8, 15% in SBO en 5% tot 10% in jaargroep 5) heeft een stabiel handschrift. Het schrift van meisjes is in de handschrifttaak stabieler dan dat van jongens.

Regelverloop paragraaf 4.2 | pagina 48
De stabiliteit van regelverloop – het volgen van de schrijfregel – is in jaargroep 8 duidelijk groter dan in jaargroep 5, terwijl SBO-leerlingen een tussenpositie innemen. In jaargroep 8 is de stabiliteit van regelverloop bij de handschrifttaak duidelijk groter dan bij de vrije schrijfopdrachten.

Letterafstand paragraaf 4.2 | pagina 51
Enigszins variërend naar jaargroep en type taak treffen we bij 70% tot 80% van de leerlingen een overwegend normale letterafstand aan. In jaargroep 8 is het percentage leerlingen met een overwegend te smalle letterspatie iets groter dan in jaargroep 5: respectievelijk 20% en 10%.

Woordspatiëring paragraaf 4.2 | pagina 54
Enigszins afhankelijk van jaargroep en type taak hanteert ongeveer 30% tot 40% van de leerlingen een overwegend normale woordspatiëring. Leerlingen met overwegend te kleine woordspatiëringen komen nauwelijks of niet voor, wel leerlingen met overwegend te grote woordspatiëringen. Bij de vrije schrijfopdracht hanteert – ongeacht de groep waartoe de leerling behoort – 25% tot 30% van de leerlingen een te grote woordspatiëring. Bij de handschrifttaak is in jaargroep 8 eveneens bij bijna 30% van de leerlingen de woordspatiëring overwegend te groot, tegen slechts 15% van de leerlingen in jaargroep 5 of SBO.

Letterverbondenheid paragraaf 4.2 | pagina 57
Letterverbondenheid in het schrift neemt af met het jaargroepniveau: in jaargroep 5 is bij meer dan 80% van de leerlingen sprake van volledige verbondenheid, in jaargroep 8 afhankelijk van het type taak 30% (vrije schrijfopdracht) of 50% (handschrifttaak). Toch is ook in jaargroep 8 bij de meerderheid van de leerlingen sprake van een verbonden schrift. Een zeer klein percentage leerlingen hanteert een niet-verbonden schrift.

Verhouding van lettergrootte paragraaf 4.2 | pagina 60
Er is een duidelijke tendens onder leerlingen weinig verschil in letterhoogte te maken tussen stokletters en lusletters. Het percentage leerlingen met een romp-stokletterverhouding binnen de gehanteerde marges (1:1,5 tot 1:2,5) is 70% tegen 40% tot 50% met romplusletterverhouding binnen de gehanteerde marges (1:2 tot 1:3). Er is daarbij geen verschil van betekenis tussen de verschillende groepen leerlingen en ook niet naar taaktype.

Hellingshoek paragraaf 4.2 | pagina 63
In jaargroep 5 hanteert een meerderheid van de leerlingen (60%) een normaal rechts hellend schrift, de andere leerlingen een rechtopstaand schrift. In jaargroep 8 hanteren de meeste leerlingen (60%) een rechtopstaand schrift en ongeveer 20% een normaal rechtshellend schrift. De stabiliteit van de hellingshoek neemt met het jaargroepniveau enigszins toe: in jaargroep 5 heeft 15% van de leerlingen een stabiele hellingshoek, in jaargroep 8 30% van de leerlingen. Voor veel leerlingen is stabiliteit van hellingshoek dus toch een probleem.

Verzorgd handschrift paragraaf 4.3 | pagina 66
Afgaande op het oordeel van leraren basisonderwijs worden verzorgde handschriften vooral gekenmerkt door regelmatigheid in regelverloop (de afstand tot de schrijflijn) en rompletterhoogte en – zij het in iets minder mate – door regelmatigheid in hellingshoek, letterafstand en woordspatiëring. Beoordelaars hebben een lichte voorkeur voor gematigd verbonden schrift, voor een gemiddelde woordafstand van 5,8 tot 6,8 millimeter, terwijl de letterafstand niet groter zou moeten zijn dan 1,6 millimeter.

[Hans-Leo]

Schrijftaal (M. v. Gils-de Bonth e.a., Zwijsen, 1984)
Schrijven in de basisschool (A. v. Engen,Wolters-Noordhoff, 1995)
Handschrift (H. Hettinga e.a., Malmberg, 1989/91)
Schrijf vaardig (G. v.d. Beek,Wolters-Noordhoff, 1983)
Pennestreken (M. v. Gils-de Bonth, Zwijsen, 1997/99)
Schrijf verder (A. v. Engen,Wolters-Noordhoff, 1985-88)

FROM:
Frank van der Schoot, Timo Bechger (2003). Balans van handschriftkwaliteit in het primair onderwijs: Uitkomsten van de peilingen in 1999
FULL TEXT http://www.google.com/url?q=http://w...iVyykrIPIfJukw

[Hans-Leo]

3 independent evaluators scored the quality of each handwriting. If 2 of the 3 evaluators agreed that a handwriting was neat the example was labaled neat and similarly for the exampels that were evaluated as not neat. 391 examples were labeled neat. 121 were labeled not neat. Together: 512. In total there were 690 examples. So 178 examples were not agreed upon by the evaluators.

Proportions of examples neat samples were estimated (vertical axis) per bin of basic features (horizontal axis).


Standard deviation of body-letter size. The average body-letter size is 3.5 mm.



Standard deviation of the height of the letter above the rule line. The average is 0 mm.



Average letter slant in degrees (Forward slant is negative).


FROM:
Frank van der Schoot, Timo Bechger (2003). Balans van handschriftkwaliteit in het primair onderwijs: Uitkomsten van de peilingen in 1999
FULL TEXT http://www.google.com/url?q=http://w...iVyykrIPIfJukw

[Hans-Leo]

Body heights of the letters for
boys ("jongens") vs
girls ("meisjes"), of
ages 7-8 ("Jaargroep 5"),
ages 11-12 ("Jaargroep 8"), and
special education, ages 12-13 ("SBO")
for a handwriting copy task ("handschrijftaak") and
for a handwritten composition task ("schrijftaak").
The children used paper with rule line spacing of 10 mm.


Letter spacing: more than 54% of all samples per group were between 1 and 2 mm.


Word spacing; More than 50% of all samples per group were between 4.5 and 5.12 mm.
Only 39% of the girls in special schools were within this range.



(Top) Ratio between heights of stick letters (e.g., d, p) compared to the body letters (e.g., a, c).
(Bottom) ratio between loop letters (e.g., b, g) compared to the body letters (e.g., a, c). See also caption of the first figure.



Proportion of children using
>90% of the letters connected ("volledig verbonden"),
70%-90% of the letters connected ("verbonden"),
20%-70% of the letters connected ("gemengd"), or
<20% of the letters connected ("niet verbonden")
in the handwriting copy task. See also caption of the first figure.



Proportion of connected letters in the handwriting composition task. See also caption of the previous and the first figure.

[Hans-Leo]

While the previous test represents the status in 1999, the latest test represents the status in 2009.

The reports are only in Dutch. Use automatic translation options to obtain a flavor of the contents.

Anke Jolink, Karen Keune, Ronald Krom, Alma van Til, Jan van Weerden (2012).
Balans van de handschriftkwaliteit in het basis- en speciaal basisonderwijs 2: PPON-reeks nummer 50
DOWNLOAD FULL REPORT: Onderzoeksrapport handschriftkwaliteit
https://www.parlementairemonitor.nl/.../blg219334.pdf (5.3 MB)


Page 81. Unconnected ("niet verbonden"), partly connected ("deels verbonden"), connected ("verbonden"), and completely connected ("volledig verbonden"), handwriting, resp., per age group (5=8/9 years, 8=11/12 years) and special primary education ("SBO" 12/13 years) and boys ("jongens") and girls ("meisjes").

Page 82. Similarly per age group between the 1999 and 2009 tests.

Pages 87-90. Percentages of well legible ("goed leesbaar") vs poorly legible ("slecht leesbaar") or careful ("goed verzorgd") vs careless ("slecht verzorgd") handwriting for averages ("Gemiddelden") and standard deviations ("variantie") of several letter features:
-- Body letter height ("rompletterhoogte"): Average 3.5-4.0 mm, SD < 0.4 mm
-- Relative distance to baseline ("afstand tot de schrijfregel"): Average < 0.2 mm, SD < 0.2 mm
-- Word distance ("woordafstand"): Average < 6.5 mm, SD < 0.4 mm
-- Ratio body/loop letter (b, k, l) height ("Verhouding rompletter/lusletter"): Average > 2
-- Ratio body/stick letter (d, t) height ("Verhouding rompletter/stokletter"): Average > 2
-- Percentage connected writing ("Percentage verbonden schrift"): Average 70%-90%
-- Slant ("hellingshoek"): Average > 0 deg, SD < 5 deg.
Legibility and care show similar results

Pages 92-99. Handwriting examples per age group and special education and legibility ("leesbaarheid" score 1-5=best) or care ("verzorgdheid" score 1-5=best).